MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

fot. Capri23auto / Pixabay www.pixabay.com

Bardzo duże znaczenie przy podejmowaniu decyzji o założeniu sadu ma wybór odpowiednich odmian, które chcemy posadzić. Wybór wcale nie jest łatwy. Znaczenie doboru odmian w produkcji ekologicznej jest większe niż w konwencjonalnej. Sadownicy, którzy chcą prowadzić sady metodą ekologiczną, powinni wybierać odmiany, które odznaczają się większą odpornością na najważniejsze choroby (parch, mączniak, zaraza ogniowa) oraz są bardziej wytrzymałe na mróz, ponieważ zgodnie z obowiązującymi przepisami w tej metodzie zabronione jest stosowanie większości środków ochrony roślin. Można sadzić zarówno stare, jak i nowe towarowe odmiany o wyższej odporności na choroby.

Wybór odmiany uzależniony będzie od szeregu czynników, a mianowicie: warunków klimatyczno-glebowych, bliskości rynku zbytu, atrakcyjności dla konsumentów, profilu gospodarstwa czy formy sprzedaży (bezpośrednia, markety, przemysł). Powinniśmy wybrać odmiany nie tylko takie, które obecnie dobrze się sprzedają, ale i takie, które dopiero wchodzą na rynek i będą atrakcyjne. Do tego potrzebna jest znajomość rynku w kraju i za granicą dotycząca m.in. relacji cenowych miedzy poszczególnymi odmianami. Ponieważ nie ma wyrównanego rynku europejskiego na odmiany, powinno się sadzić kilka odmian. Wybieramy odmiany o różnej porze dojrzewania, aby przez długi czas mieć świeże owoce i znaleźć czas na ich zbiór i przetwarzanie. Owoce powinny charakteryzować się dobrą jakością nie tylko po zbiorze, ale także po przechowaniu. Poza tym bierze się pod uwagę ich wygląd, smak oraz twardość. Chcę podkreślić, że handel preferuje odmiany, których owoce są trwałe w obrocie i w sklepie mogą dłużej poleżeć.

Niektóre odmiany jabłoni charakteryzują się przemiennością owocowania, czyli owocują co drugi rok. Dlatego należy wziąć pod uwagę również regularność owocowania drzew. W przypadku wielu odmian, coroczne owocowanie można uzyskać stosując przerzedzanie zawiązków lub kwiatów. Dysponujemy już wieloma, atrakcyjnymi i sprawdzonymi odmianami jabłoni, które cieszą się na rynku dużym popytem, również zagranicznym.

Ramy tego artykułu nie pozwalają na opisywanie odmian - ich charakterystyka podana jest w tabelach. Są to m.in. Santana, Topaz, Szampion i jego mutanty(Szampion Arno, Szampion Reno2), Rubinola, Rewena, Pinova, Ariwa, Piros, Katja, Elise, Ligolina,  Enterprise (Tabela 1).

Natomiast warto szerzej opisać odmiany stare, czyli dawne, lepiej przystosowane do naturalnych metod gospodarowania. Powinny być one uprawiane i upowszechniane, zwłaszcza tam, gdzie są tradycje ich uprawy. Są lepiej przystosowane do miejscowych, często trudnych warunków środowiskowych (klimatycznych i glebowych), w jakich zostały ukształtowane. Odznaczają się dużą odpornością (na choroby, mróz) i zdrowotnością. Mogą być uprawiane przy ograniczonym stosowaniu ochrony, dlatego stanowią źródło owoców zdrowych, pozbawionych chemicznych pozostałości. Poza tym charakteryzują się długowiecznością. Od starych odmian możemy pozyskiwać produkty o unikalnej jakości, mające wielowiekową tradycję wytwarzania, a owoce często posiadają specyficzne walory smakowe. Warto wymienić niektóre z nich: Ananas Berżenicki, Antonówka Półtorafuntowa, Beforest, Boiken, Bukówka, Cesarz Wilhelm, Cytrynówka, Glogierówka, Grochówka, Grafsztynek, Kosztela, Malinowa Oberlandzka, Reneta Szara, Reneta Złota, Reneta Sudecka, Kantówka Gdańska, Kronselska, Koksa Pomarańczowa, Landsberska, Oliwka Inflancka, Sztetyna Czerwona i Zielona, Titówka, Żeleźniak (Tabela 2).

Wybierając odmiany należy pamiętać o zapylaczach, ponieważ wiele odmian jest obcopylnych i żeby doszło do zawiązania owoców, musi dojść do zapylenia kwiatów pyłkiem innej odmiany. Przy doborze zapylaczy trzeba pamiętać, że nie każda odmiana jest dobrym zapylaczem. Są też odmiany częściowo samopylne, ale zapylenie obcym pyłkiem zwiększa plonowanie. Potrzebne informacje o zapylaczach można uzyskać przy zakupie drzewek w szkółkach.

W zamieszczonych tabelach wymienione są odmiany przydatne do sadzenia w sadach ekologicznych.

Tabela 1. Polecane odmiany jabłoni do uprawy ekologicznej

a)      odmiany odporne parcha i mało podatne na inne choroby

Kolejne odmiany, które można zaproponować do nasadzeń, to odmiany współczesne, powszechnie znajdujące się w uprawie towarowej, zwane umownie odmianami tradycyjnymi. Można z nich wybrać te, które wyróżniają się mniejszą podatnością na choroby.

b) odmiany tradycyjne

Poza wyżej wymienionymi odmianami jabłoni, w sadach ekologicznych można sadzić także bardzo stare odmiany, które uprawiane były w przeszłości. Warto po nie sięgnąć, bo rodzą doskonałe owoce. Przydatne są nie tylko do bezpośredniego spożycia, ale również na przetwory i suszenia. Jest to liczna grupa odmian o dużym zróżnicowaniu zarówno pod względem wyglądu i smaku owoców, jak i terminu zbioru. Na liście tej, oprócz odmian wrażliwych na choroby, znajdują się i takie, które są mniej podatne na choroby. Nadal cieszą się one, zwłaszcza na rynku lokalnym, sporym zainteresowaniem kupujących, ze względu na specyficzny aromat i smak owoców.

Tabela 2. Stare odmiany jabłoni uprawiane w tradycyjnych sadach przydomowych

  Józef Rusnak, dn. 16.04.2021 r.

fot.  Józef Rusnak