Relacja z wyjazdu studyjnego „Dobre praktyki funkcjonowania gospodarstw społecznych w sieciach współpracy na przykładzie Social Farming Ireland”
Wyjazd studyjny do Irlandii w ramach projektu „Dobre praktyki funkcjonowania gospodarstw społecznych w sieciach współpracy na przykładzie Social Farming Ireland” odbył się w dniach 22-26 września 2024 roku. Organizatorem wyjazdu było Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Krakowie. Projekt był realizowany w ramach operacji „Współpraca sieciowa w rolnictwie społecznym” z Planu Operacyjnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2024 – 2025.
Uczestnikami wyjazdu byli w szczególności specjaliści i doradcy zatrudnieni w wojewódzkich ośrodkach doradztwa rolniczego, przedstawiciele Centrum Doradztwa Rolniczego oraz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Celem szkolenia było zapoznanie uczestników z system sieciowania, koordynowania oraz wspomagania gospodarstw społecznych działających w Irlandii na przykładzie Social Farming Ireland.
W ramach wyjazdu odwiedzono wybrane gospodarstwa realizujące zadania rolnictwa społecznego, poznane zostały metody ich prowadzenia. Istotną częścią były rozmowy z farmerami, uczestnikami zajęć, a także koordynatorami irlandzkiej sieci odpowiadającej za działania, wsparcie merytoryczne oraz finansowe członków.
Wyjazd obejmował swoim zasięgiem wizyty gospodarstw w północnej części Irlandii.
W pierwszej kolejności wizytowana była farma Farren – Connell, leżąca w hrabstwie Cavan. W tym starym, powstałym jeszcze w XIII w. gospodarstwie (o powierzchni ponad 200 ha) charakterystycznym jest jego struktura, w większości farma jest zarośnięta lasem, więc zajęcia częściowo są przeprowadzane w jego otoczeniu. Nie tylko uczestnicy zajęć terapeutycznych, ale i inne osoby mogą korzystać z warunków jakie tu są obecne (jest w lesie wyznaczona m.in. trasa ze stanowiskami strzeleckimi dla uczestników zawodów łuczniczych). Typowymi zajęciami dla uczestników warsztatów terapeutycznych są zaś zajęcia ze zwierzętami (są tutaj owce, krowy, konie), a spośród wybranych aktywności popularnością cieszą się właśnie te z nimi związane jak: karmienie zwierząt, liczenie poszczególnych sztuk, obserwacja i opieka nad nimi.
Właściciel jest dumny ze swojego podopiecznego, który jako były uczestnik zajęć terapeutycznych tak zżył się z farmą, że w końcu stał się jego integralną częścią i od ponad dwunastu lat jest jej pracownikiem.
Kolejnym miejscem była farma Gortlettragh Co. Leitrim, podobnie jak wcześniejsza w dużej części zalesiona, z fragmentem obejmującym torfowiska, z czego też wynika charakter zajęć jakich w jakich biorą udział uczestnicy. Realizując hasło włączenie przez pracę jest tu dobrze oddana ta forma zajęć. Uczestnikami są osoby z lekkim upośledzeniem, odbywają się one 1-2 razy w tygodniu w grupach 3 osobowych. Program jest na bieżąco modyfikowany, w zależności od potrzeb gospodarstwa, a najczęstszą formą są pielęgnowanie bydła, karmienie, spacery, praca przy gospodarstwie i w polu (m.in. przycinanie żywopłotów, sadzenie drzew, układanie siana, prace przy budowie np. zagrody dla drobiu odpornej na lisy).
Następną była wizyta w gospodarstwie Mount Allen Co. Roscommon.
Gospodarstwo przyjmuje do siebie głównie osoby starsze, jest ono przystosowane dla osób niepełnosprawnych na wózkach inwalidzkich. Na terenie tego dość dużego gospodarstwa (ok. 50 ha) stworzona została sieć ścieżek edukacyjnych z tablicami informacyjnymi, z oznaczonymi miejscami obserwacji dzikiej przyrody, sporą część farmy zajmują torfowiska.
W ramach ćwiczeń odbywa się tu opieka nad bydłem, karmienie, sprzątanie obór, zbieranie drzewa na opał, prace stolarskie. Głównymi uczestnikami są starsze osoby oraz osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Przyjeżdżają tu również grupy szkolne na kilkugodzinne warsztaty.
Farma Whytes Dairy w Longford jest gospodarstwem z długą historią. Prowadzone jest na obszarze prawie 200 ha przez jedną rodzinę od początku XIX w. Skupia się na produkcji mleka (prawie 200 krów). W gospodarstwie jest także małe stado kóz i kilka klaczy z młodymi oraz końmi wierzchowymi. Istnieje tu szeroka gama możliwości terapii, od wypasu krów, opieki nad jałówkami, młodymi końmi, przygotowaniem pokarmu, sprzątaniem stajni, malowaniem płotów po szereg warsztatów artystycznych czy jazdę na traktorze. Obecnie gospodarze mają pod opieką 2 grupy terapeutyczne: 1 i 4 osobową. Prowadzą również w szereg zajęć edukacyjnych dla szkół.
Kolejna farma Rampark w Mullingar obejmuje obszar ponad 50 ha, z czego większość jest zalesiona. Właścicielem tej rodzinnej farmy jest rolnik nie zatrudniający nikogo na stałe. Wystarczyło mu to jednak by dodatkowo zaktywizować się społecznie tak, że od 2018 przynależy do sieci rolnictwa społecznego. Zajęcia jakie oferuje gospodarstwo to przede wszystkim te z udziałem zwierząt gospodarskich (krowy, świnie, kaczki, kury) podczas których uczestnicy mogą je karmić, liczyć, doglądać. Poza pracą ze zwierzętami uczestnicy terapii pracują w sadzie gdzie zajmują się sianiem, plewieniem, czy zbieraniem owoców. Uczestnikami zajęć są przede wszystkim osoby z lekką niepełnosprawnością umysłową.
Ostatnia farma to Cross w Kildare. Gospodarze doceniają wzajemne korzyści uczestnictwa w sieci rolnictwa społecznego, do której przynależą od 6 lat, zarówno dla nich samych jak i dla podopiecznych. W większości przyjmują do opieki osoby starsze, które w miarę możliwości pomagają w hodowli koni, cieląt i kur. Aktywnie uczestniczą w ich utrzymywaniu, karmieniu jak i innych pracach przy gospodarstwie. Ciekawym doświadczeniem jest np. wspólna praca przy wyrobie podków.
Właściciele gospodarstwa zwracają baczną uwagę na istotę szkoleń, szczególnie tych dotyczących bezpieczeństwa i nauki podejścia do podopiecznych, szczególnie ukierunkowane na współpracę z osobami wymagającymi opieki. Podkreślają ważność szkoleń podnoszących swoją wiedzę w postępowaniu z podopiecznymi jak, szkoleń bhp oraz to jak ważne jest by ubezpieczyć swoją działalność.
Poza wizytami na farmach uczestnicy wyjazdu spotykali się z przedstawicielami struktury sieci rolnictwa społecznego podczas których była możliwość wysłuchania historii, przedstawienia założeń organizacyjnych i funkcjonowania gospodarstw społecznych w Irlandii, idei sieciowania oraz korzyści z przynależności gospodarstw do sieci gospodarstw.
Podczas spotkań wymienionych zostało również wiele interesujących uwag, szukano podobieństw jak i różnic występujących w działaniu rolnictwa społecznego, działaniu samych gospodarstw oraz metod i form aktywizujących potrzebujące osoby zarówno w Polsce jak i Irlandii.